صدمین سالگرد انقلاب مشروطیت ایران بیش از آنکه در مهد این انقلاب یعنی ایران مورد توجه قرار گیرد در خارج از کشور بیشتر گرامی داشته شده و برنامه های زیادی را به خود اختصاص داده است. بنیاد ایران شناسی در لندن که کنفرانس بین المللی انقلاب مشروطیت را برای روزهای اول تا سوم آگوست 2006 در لندن تدارک دیده است در برنامه جداگانه ای سلسله سخنرانی هایی را نیز در روزهای نهم تا سی و یکم ماه مه برگزار خواهد کرد قرار است در این نشست ها پنج نفر از صاحبنظران ایرانی و انگلیسی در دانشکده مطالعات آسیایی و آفریقایی دانشگاه لندن دیدگاه های خود را درباره "منازعه دائمی میان مذهب و سکولاریسم و بین آنها با حکومت مطلقه در مسیر حرکت ایران به سمت مدرنیته در یکصد سال گذشته " مطرح کنند. " حسن یوسفی اشکوری " ، " محسن کدیور " ، " فرد هالیدی " ، " عباس میلانی " و " فاطمه صادقی " سخنرانان این نشست ها خواهند بود.
حسن یوسفی اشکوری
یوسفی اشکوری مقاله خود را با عنوان " تئوکراسی و دمکراسی می توانند سازگاری داشته باشند؟ راهکارهای آیت الله نائینی برای حکومت مشروطه ایرانی " ارائه خواهد کرد که در آن بحث شده است: " در سال 1909 و اوج جنبش مشروطه ، آیت الله نائینی از علمای برجسته نجف کتابی مهم با نام " تنبیه الامه و تنزیه المله " نگاشت که در آن مبانی مذهبی را برای حمایت از مشروطه و عليه حکومت مطلقه فراهم آورد. این کتاب یک تئوری روشن و به طور کلی دارای بار سیاسی را در درون چارچوب اندیشه سنتی شیعه عرضه می کند.
مقاله اشکوری با بررسی انتقادی ایده های نائینی ، ظرفیت ها و محدودیت های آنها را در هر دو زمینه سیاسی و مذهبی به همراه اعتبار و ارتباط این ایده ها با ادامه منازعه برسر دمکراتیزه کردن مذهب ، سیاست و جامعه در ایران وا کاوی می کند.
حسن یوسفی اشکوری یکی از روشنفکران دینی و منتقد نظام مذهبی کنونی در ایران است. در حوزه علمیه قم تحصیل کرده و در دهه 1970 یکی از فعالان سیاسی و هواداران دو آتشه دکتر علی شریعتی شد. به عنوان نماینده مستقل به نخستین مجلس پس از انقلاب راه یافت ولی بعد از سال 1984 ، با خط مشی جمهوری اسلامی وداع کرد و به فعالیت های دانشگاهی ، روشنفکری و فرهنگی علاقمند شد.
اشکوری دانش آموخته دانشگاه علامه طباطبایی است و تاکنون 15 کتاب و تعداد زیادی مقاله در روزنامه ها و نشریات ایرانی به چاپ رسانده است. در سال 1996 مرکز تحقیقاتی دکتر علی شریعتی را بنیان گذاشت. در آوریل سال 2000 و بدنبال یک سخنرانی در کنفرانس برلین دستگیر و به اتهام " ارتداد " و " جنگ علیه اسلام " به اعدام محکوم شد. بعدها حکم اعدام وی به هفت سال زندان تقلیل یافت. پس از تحمل چهار و نیم سال زندان در اوین در فوریه 2005 آزاد شد. مطالعات اشکوری بر اسلام شناسی و تاریخ اسلام متمرکز شده است. درحال حاضر وی بر روی کتابی در باره تاریخ ایران و اسلام كار مي كند که به بررسی رابطه میان مذهب و قدرت سیاسی می پردازد.
سیاست، فرهنگ و روابط خارجی ایران امروز در دو بستر عمده شکل گرفته است که یکی از آنها نظام خاورمیانه و بین الملل مدرن است که ایران در درون آن عمل می کند و دیگری ، میراث برجا مانده از دو هزار سال تاریخ این سرزمین است.
وقتی بحث می کنیم که به هیچ رو گذشته تاریخی نمی تواند ایران معاصر را توصیف کند مقاله فرد هالیدی به بررسی عوامل پایدار و تکرار شونده ای می پردازد که به شکل گیری ایران و روابط آن با دنیای خارج منجر شده است. بویژه، این مقاله بر چهار وجه سیاست و فرهنگ در ایران تاكيد مي كند: اشکال دولت، جنبش های اجتماعی، ایدئولوژی ها از جمله ملی گرایی و روابط با قدرت های عمده بین المللی.
فرد هالیدی دانش آموخته دانشگاه های آکسفورد ولندن است و از سال 1985 پروفسور روابط بین الملل در دانشکده اقتصاد لندن و از سال 2002 عضو آکادمی بریتانیا شده است. آثار وی درباره خاورمیانه است که از جمله آنها می توان به کتاب هایی درباره ایران، شبه جزیره العرب ، ملی گرایی و جنگ سرد اشاره كرد. پنج کتاب وی به فارسی ترجمه شده اند. وی در سال 1965 برای نخستین بار از ایران دیدن کرد. آثار جدید او عبارتند از: خاورمیانه در روابط بین المللی و صد افسانه درباره خاورمیانه.
اندیشه سیاسی شیعه و چالش دمکراسی :
از مشروطه گرایی آخوند خراسانی تا جمهوریت آیت الله خمینی
محسن کدیور
جنبش مشروطیت و انقلاب اسلامی به مثابه دو رخداد قابل بحث در تاریخ معاصر ایران چهره نموده اند. آخوند محمد کاظم خراسانی و آیت الله روح الله خمینی نقش مشابه ای را به عنوان رهبران این دو جنبش اجتماعی ایفاء و در اوج اقتدار مذهبی شان نقشی محوری در سقوط شاهان زمان خویش و تاسیس یک نظام سیاسی برآمده از خواست مردم بازی کردند. هر دو این رهبران در شکل بخشیدن به تکامل و دمکراتیزه شدن فقه شیعه از طریق سازگاری با مفاهیم سیاسی مدرن نسبتا موفق بودند هرچند که هیچ کدام از آنها درک عمیقی از این مفاهیم ، ضرورت ها و پیامد هایش نداشتند.
اما به رغم این شباهت ها ، هر دو رهبر مذهبی رهیافت های بسیار متفاوتی داشتند که برآمده از مباني دینی و فقهی آنها بود. مقاله حاضر،این تفاوت ها و ادله های آنها را بررسی می کند. مشروطه گرایی آخوند خراسانی در چارچوب پایه های دینی و فقهی وی قرار دارد ولی جمهوریت آیت الله خمینی با مبانی دینی و آموزه های فقهی وی ، بویژه تئوری ولایت فقیه که تا پایان به آن وفادار بود در تضاد است.
به گفته محسن كديور،تئوری سیاسی خراسانی از مشابه آن نزد آیت الله خمینی دمکراتیک تر بود. حتی می توان گفت که تا امروز نیز تئوری سیاسی خراسانی مترقی تر ودمکراتیک تر است از آنچه که توسط فقهای شیعه عرضه شده است.
محسن کدیور دانش آموخته حوزه علمیه قم است و درجه اجتهاد خود را در سال 1996 از آیت الله منتظری دریافت کرد. در 1998 دوره دکترایش را در فلسفه غرب و اسلام در دانشگاه تربیت مدرس که هم اکنون ریاست بخش فلسفه آن را به عهده دارد با گرایش به فلسفه متعالیه به پایان رسانید. کدیور تاکنون 11 کتاب و بیش از 50 مقاله در زمینه های فلسفه ، حکمت اسلامی ، اندیشه فقه سیاسی شیعه و حقوق عمومی اسلام به رشته تحریر درآورده است. شناخته شده ترین آثارش " تئوری های دولت در فقه شیعه " و "حکومت ولایی " است. وی در سال 1998 و در پی یک سخنرانی جنجالی دستگیر و 18 ماه را در زندان سپری کرد. او از جمله روشنفکران دینی در ایران است که منتقد ولایت فقیه و دیدگاه های مطرح پیرامون سازگاری اسلام ، حقوق بشر و دمکراسی به شمار می رود. آخرین کتابش با عنوان " سیاست نامه خراسانی " بیش از یکسال است که در توقیف به سر می برد.
عباس میلانی
عباس ميلاني در مقاله خود له به بحث "چشم انداز ها و مشكلات دمكراسي در ايران مي ژزدابرای حداقل یک سده است که ایرانیان رویای دمکراسی را در سر می پرورانند. ترس از شاهان و شکست منجیان این رویا را سرکوب کرده است. پس ریشه های این رویا چیست و چه عوامل و نیروهایی آن را به کابوس تبدیل کرده اند؟ آیا طبیعت و تاریخ، فرهنگ و زبان دلایلی برای خوشبینی تاریخی هستند؟ آیا نفت تسهيل كننده دمکراسی است یا آن نیز منبع طبیعی ديگري برای آنچه که تاریخنگاران استبداد شرقی نام نهاده اند محسوب می شود؟ آرمان هاي دمكراتيكي چون آزادي و قرارداد اجتماعي ريشه غربي دارند؟ درگيري ايران با غرب به مفهوم تلاش براي دستيابي به دمكراسي وطني است؟ آيا ايران سال 2005 آماده تر از سال 1905 براي گذار به دمكراسي است در زماني كه انقلاب مشروطيت خبر از ظهور مدرنيسم سياسي در ايران داد؟
عباس ميلاني مدير برنامه ايرانشناسي دانشگاه استنفورد است كه همزمان مشاورت مدير پروژه دمكراسي ايران در موسسه هوور را از سال 1986 نيز برعهده دارد.وي دانش آموخته دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران است. ميلاني از سال 1987 تا 2000 رئيس بخش تاريخ و علوم سياسي دانشگاه نوتردام در كاليفرنيا بود. وي آثار خود را در حوزه سياست و فرهنگ ايران مدرن بويژه در خصوص رويارويي ايران با مدرنيته نوشته است. آخرين كتاب وي به زبان انگليسي " خرد گمشده : بازخواني مدرنيته در ايران" است. آخرين مجموعه از مقالات فارسي وي در سال 2005 و با عنوان " سلطان سايه : تاملاتي درباب رويارويي ايران با مدرنيته".
0 نظر:
ارسال یک نظر